کتاب دوبیتی‌های باباطاهر

دو بیتی های بابا طاهر: باباطاهر عریان عارف و شاعر قرن پنجم هجری قمری و معاصر با طغرل شاه سلجوقی است.

البته در باب حوادث زندگی و احوالات بابا طاهر اطلاعات مبسوطی در دست نیست.

برخی تذکره‌نویسان وی را معاصر عین‌القضات همدانی (یعنی حدود سال ۵۲۵ هجری قمری) و برخی وی را هم عهد خواجه نصیر (۶۷۲ هجری قمری) دانسته‌اند. آوازۀ باباطاهر، بیشتر به دلیل‌ دوبیتی‌های‌ عوام‌ فهم‌ و خواص‌ پسند اوست‌.

باباطاهر کیست؟

باباطاهر شاعر و عارف مشهور دوره سلجوقیان، با سرودن دوبیتی‌های ساده و روان به شهرت رسید.

او عارفی دلسوخته، شوریده‌ای آشفته و رندی قلندرصفت بود که لقب «سوته‌دل» به خود می‌داد.

نوشته‌ها و ترانه‌های باباطاهر عریان ورد زبان مردم عامه‌ای بود که از درس و مکتب به دور بودند و زبان ساده را می‌پسندیدند، همچنین نغمه‌های سوزناک او بر زبان پیشه‌وران و چوپانان از زن و مرد جاری بود.

یکی از مهم‌ترین دوبیتی‌های وی که هنوز در بین مردم زمزمه می‌شود، دوبیتی زیر است:

ز دست دیده و دل هر دو فریاد / که هرچه دیده بیند دل کند یاد

بسازم خنجری نیشش ز فولاد / زنم بر دیده تا دل گردد آزاد

لقب باباطاهر چیست؟

باباطاهر در طول زندگی خود، به لقب‌های مختلفی خوانده شد.

«بابا» مشهورترین لقب وی بود که آن را معادل مرشد و پیر می‌دانند. بی‌شک این لقب که بیشتر در همدان زادگاه او رایج بود، برای تکریم و تفخیم شیخ و دیگر عرفا استفاده می‌شد.

«عریان» یکی دیگر از لقب‌های باباطاهر بود که کاربرد آن در منابع، از قرن ۹ هجری قمری آغاز شد.

این لقب که نشان‌دهنده دوری جستن او از علایق دنیوی بود، بعدها به مفهوم سر و پابرهنگی در معابر عمومی تصور شد. وجود روحیه قلندرمنشانه و درویشانه باباطاهر در کنار رفتار غیرمتعارف او، در شکل‌گیری این قضاوت‌ها بی‌تاثیر نبود.

بهترین دو بیتی های بابا طاهر

دوبیتی‌های‌ بابا طاهر، دارای مضامین‌ ساده‌ و روان‌ و دور‌ از صنایع‌ ادبی دشوار است.

این امر باعث رونق شعر او میان عموم مردم شده، به طوری که شماری‌ از ابیات‌ او صبغۀ تمثیلی‌ یافته‌ است‌.

عناصر طبیعت‌ – کوه‌ و صحرا و گل‌ و گیاه‌ – عواطف‌ لطیف‌ و احساسات‌ رقیق‌، درویشی‌، قلندری‌ و ملامت‌، غم‌ غربت‌ و درد دلتنگی‌، اندوه‌ بی‌سامانی‌ و حسرت‌ وصال‌، شکوه‌ از ناپایداری‌ و بی‌وفایی‌، دلدادگی‌ و وفای‌ به‌ عهد، اعتراف‌ به‌ گناه‌ و پوزش‌ از خالق‌ رحمان‌، مویه‌های‌ حاصل‌ از هجران‌، شور و جذبه‌های‌ عشق‌ و… از جمله‌ مضامین‌ بارز شعر باباطاهر است‌.