کتاب حلیه المتقین اثر علامه محمد باقر مجلسیجلد سخت

کتاب مکالمات حسنیه اثر  ابوالفتوح رازی: این مکالمه در دربار هارون الرشید، یکی از معروف‌ترین مناظرات بین علمای شیعه و سنی در تاریخ اسلام است. این مناظره در سال 173 هجری قمری، در زمان خلافت هارون الرشید، در دربار او برگزار شد.

حسنیه، زنی شیعی بود که از شاگردان امام صادق علیه السلام بود. او در این مناظره با دانشمندان سنی، به رهبری ابراهیم بن خالد عوفی، به بحث نشست و حقانیت مکتب اهل بیت را به اثبات رسانید.

این مناظره در کتابی به همین نام، توسط ابوالفتوح رازی، در قرن ششم هجری قمری، به نگارش درآمده است.

مناظره حسنیه در دربار هارون الرشید، از اهمیت تاریخی و مذهبی زیادی برخوردار است. این مناظره نشان می‌دهد که در آن زمان، شیعیان از نظر علمی و عقیدتی، در سطح بالایی قرار داشتند و می‌توانستند با دانشمندان سنی، به بحث و گفتگو بپردازند.

ماجرای مناظره

 در کتاب مکالمات حسنیه ابوالفتوح رازی آمده است که  که هارون الرشید، به دنبال زنی زیبا و باهوش بود تا او را به عنوان کنیز به دربار خود بیاورد. او خواجه‌ای را به بازار فرستاد تا زنی که مورد نظر او است را پیدا کند.

خواجه، زنی زیبا و باهوش به نام حسنیه را پیدا کرد و او را نزد هارون الرشید آورد. هارون الرشید، از حسنیه خواست که در مورد خود و توانایی‌های خود صحبت کند.

حسنیه، به هارون الرشید گفت که او یک کنیز است، اما از نظر علمی و عقیدتی، بسیار قوی است. او گفت که از شاگردان امام صادق علیه السلام است و به مکتب اهل بیت اعتقاد دارد.

هارون الرشید، از حسنیه خواست که در مورد مکتب اهل بیت با او صحبت کند. حسنیه، با شجاعت و دانش خود، به هارون الرشید و علمای سنی، پاسخ داد.

او در مورد فضائل علی علیه السلام، امامت اهل بیت، و حقانیت مکتب اهل بیت، سخن گفت. سخنان حسنیه، علمای سنی را به تعجب واداشت و آنها را در برابر او مبهوت کرد.

نتیجه مناظره

در پایان مناظره، هارون الرشید، از حسنیه بسیار خوشش آمد و او را به عنوان کنیز خود پذیرفت. او همچنین دستور داد که تمام علمای سنی حاضر در مناظره، به حسنیه تعظیم کنند.

مناظره حسنیه در دربار هارون الرشید، تأثیر زیادی بر جامعه آن زمان گذاشت. این مناظره، نشان داد که شیعیان از نظر علمی و عقیدتی، در سطح بالایی قرار دارند و می‌توانند با دانشمندان سنی، به بحث و گفتگو بپردازند.

این مناظره، همچنین باعث شد که بسیاری از مردم، به مکتب اهل بیت گرایش پیدا کنند.

مکالمات حسنیه گفت وگو و مناظره میان کنیزی شیعی به نام «حسنیه» و گروهی از دانشمندان سنی، به رهبری «ابراهیم بن خالد عوفی» از پیشوایان معتزله، در حضور هارون الرشید خلیفة عباسی است که به حقانیت شیعیان و اهل بیت (ع) می انجامد. 

ابوالفتوح رازی در کتاب مکالمات حسنیه روایت می‌کند: در زمان هارون الرشید بازرگانی زندگی می‌کرد که غرق ناز و نعمت‌های فراوان بود.

وی که از مشهورترین و معروف‌ترین بغداد و از دوستداران اهل بیت رسول اکرم(ص) به شمار می‌رفت، پیوسته ملازم امام صادق(ع) بود و به عنوان خدمتگزار آن حضرت انجام وظیفه می‌نمود.

حسنیه که بود؟

هنگامی که امام صادق(ع) توسط عباسیان به شهادت رسید، اموال این مرد به دلیل ستم دشمنان از دستش رفت و به قدری فقیر شد که به جز کنیزک زرخریدی به نام حسنیه چیزی نداشت، این زن مدت بیست سال مشغول مطالعات دینی بود و از لحاظ زیبایی نیز نظیر نداشت.

موقعی که تهیدستی، خواجه را در فشار و نگرانی فرو برد، موضوع تنگدستی خود را با کنیزک در میان نهاد و به وی گفت: من جز تو کسی را ندارم؛ خیلی رنج کشیده‌ام تا به این درجه از فهم و کمال رسیده‌ای اکنون برای روزگار متلاشی من فکری کن.

حسنیه گفت: صلاح می‌دانم که مرا برای فروش نزد هارون الرشید ببری و به قیمتی گزاف (صد هزار اشرفی سلطنتی) بفروشی و اگر خلیفه از این بهای بالا تعجب کند و اعتراض نماید، بگو هنرش این است که اگر تمام علما و مشاهیر حاضر شوند و با او مباحثه نمایند، مغلوب و محکوم نمی‌شود و بر تمامی آنان فائق می‌گردد!

خواجه وقتی این سخنان را از کنیزک شنید، گفت: من هرگز چنین کاری را انجام نخواهم داد زیرا بیم آن دارم، هارون ستمگر پس از اینکه بر فضایل تو آگاه گردد، به هر وسیله که بتواند تو را از من بگیرد و من طاقت چنین فراقی را ندارم.

حسنیه در پاسخ گفت:‌ای مولایم، خوفناک مباش که تا جان در بدن دارم به محبت اهل بیت حضرت محمد(ص) هیچ کس نمی‌تواند مرا از دست تو به در آورد.

سپس با اصرار تمام به خواجه گفت: برخیز و به خدا توکل نمای که هر چه تقدیر است همان خواهد شد. خواجه بر حسب پافشاری کنیز متوجه یحیی بن خالد، که نخست وزیر هارون بود، شد و ماجرای تهیدستی و کنیز را برایش شرح داد.

یحیی گفت: مانعی ندارد برخیز و کنیز را حاضر نما.

خواجه با وجود هراسی که داشت چنین کرد و حسنیه را نزد وی آورد. همین که یحیی صورت و سیرت و بلاغت کنیز را مشاهده کرد، متحیر و شگفت زده شد و متوجه هارون الرشید گردید و ماجرا را توضیح داد. هارون فرمان داد تا حسنیه را احضار نمایند.

از جمله مباحث کتاب می‌توان به: انواع گفت وگو؛ غفلت‌ها؛ ورود به دربار؛ فضائل علی (ع)؛ عصمت پیامبران؛ برتری اهل بیت؛ شرح حال حسنیه؛ فدک و ذکر مصیبت سیدالشهدا (ع) اشاره نمود.

این کتاب در قرن ششم هجری قمری توسط «ابوالفتوح رازی» به نگارش درآمده است.